Betrouwbaardere getuigenverklaring bij politieonderzoek door gebruik Gear VR

Virtual reality kan getuigenonderzoek verbeteren

Schiphol, 21 juli 2017 – Uit onderzoek^[i] blijkt dat getuigen die met een VR bril ‘teruggaan’ naar de plaats van het voorval, zich beter kunnen herinneren wat echt is gebeurd. Inzet van VR blijkt beter te werken dan de getuige meenemen naar de plaats delict of onder begeleiding intensief terugdenken aan de misdaad waarvan men getuige was. In het onderzoek is de Gear VR van Samsung gebruikt.

Informatie uit getuigenverklaringen is essentieel bij de opsporing van verdachten en draagt in grote mate bij aan het overtuigen van een rechter of een verdachte een strafbaar feit heeft begaan. Het is daarom belangrijk dat informatie uit getuigenverklaringen zo betrouwbaar mogelijk is. Met dit onderzoek is een eerste stap gezet naar het kwalitatief verbeteren van getuigenverklaringen met VR.

“In vrijwel elke zaak hebben rechercheurs te maken met getuigen, die soms heel stellig zijn in hun beweringen. Getuigenverklaringen zijn onmisbaar binnen politieonderzoek,” Jeroen Timmer, recherchekundige bij politie Oost-Nederland. Hij deed het onderzoek ter afronding van zijn Master of Criminal Investigation. “Ze zijn veruit de meest voorkomende opsporingsmethode en in veel gevallen bepalend voor de richting van het opsporingsonderzoek. Maar omdat het menselijk geheugen onderhevig is aan factoren die herinneringen beïnvloeden, lopen getuigenverklaringen het risico onbetrouwbaar te zijn. Dit onderzoek maakt duidelijk dat we met bijvoorbeeld de inzet van VR stappen maken, en dat is vanzelfsprekend goed nieuws voor ons.”

Met ‘context reinstatement’ wilde de onderzoeker zowel de kwaliteit van getuigenverklaringen als het inschattingsvermogen van getuigen over de juistheid van hun verklaring verbeteren. De achterliggende gedachte is dat weggezakte herinneringen door een context worden geactiveerd. Er zijn drie varianten:

• Physical context reinstatement – Een getuige mee terug nemen naar de plaats delict voor een verhoor ter plaatse.
• Mental context reinstatement – Een getuige onder professionele begeleiding intensief laten terugdenken aan de plaats delict. Zo wordt de herinnering herbeleefd.
• Virtual context reinstatement – Met virtual reality een getuige virtueel meenemen naar de plaats delict. In het onderzoek kregen proefpersonen de Samsung Gear VR op.

De onderzoeker vergeleek de effecten van de drie vormen van context reinstatement met een controlegroep. De proefpersonen wisten van tevoren niet dat ze getuige waren van een geënsceneerd conflict tussen twee acteurs. Om zoveel mogelijk gelijkenis te kunnen maken met de werkelijke getuige-ervaring, is deelnemers niet gevraagd op de setting te letten. Een week later zijn zij ondervraagd over het gedrag en signalement van de acteurs.

Van de drie varianten blijkt virtual context reinstatement de meest betrouwbare resultaten op te leveren. Proefpersonen die via de Gear VR een virtuele weergave van de plaats delict zagen, noemden bij het opgeven van het signalement meer correcte details dan de proefpersonen die Physical of Mental context reinstatement ondergingen. Ook zagen getuigen die virtual context reinstatement ondergingen beter in staat om de kwaliteit van hun eigen verklaring in te schatten. Dit is belangrijk, want getuigen die de kwaliteit van hun verklaring goed kunnen inschatten, delen tijdens een verhoor eerder correcte informatie terwijl ze onjuiste informatie achterhouden. Tot slot noemden zij, evenals proefpersonen met physical context reinstatement, minder (onbewust) verzonnen informatie in hun spontane verklaringen dan proefpersonen die geen context reinstatement ondergingen.

Op dit moment werkt onderzoeker Jeroen Timmer aan een wetenschappelijk artikel over de resultaten.

^[i] Timmer, J. (2016). Getuigenverhoor op de plaats delict: Een experimenteel onderzoek naar het effect van context reinstatement op de kwaliteit van getuigenverklaringen en het inschattingsvermogen van getuigen.